ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΟΣΤΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΤΑ-ΛΟΙΠΩΝ ΤΟΥ ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΑΛΕΠΟΤΡΥΠΑ

Αναστασία Παπαθανασίου

Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, Αρδηττού 34Β, Αθήνα 11636

Αυτή η μελέτη εστιάζει σε μία θέση της Ανώτερης και Τελικής Νεολιθικής περιόδου (5000-3200 π.Χ.), το σπήλαιο Αλεπότρυπα, Λακωνίας και αποτελεί μια βιοαρχαιολογική ανάλυση όλου του ανθρώπινου οστεολογικού υλικού της θέσης ενός από τους μεγαλύτερους και καλύτερα διατηρημένους πληθυσμούς αυτής της περιόδου. Ο πληθυσμός αυτός αποτελείται από έναν ελάχιστο αριθμό 161 ατόμων, με ίσες αναλογίες ανδρών και γυναικών, ενηλίκων και ανηλίκων, και κυμαίνεται εντός των ορίων των άλλων Νεολιθικών θέσεων της Ανατολικής Μεσογείου στα κύρια δημογραφικά χαρακτηριστικά του, με μέσο όρο ύψους 161,8 εκ., μέσο όρο ενηλίκου ζωής 28,8 χρόνια, αυξημένη γονιμότητα, αυξημένη παιδική θνησιμότητα μεταξύ 0 και 10 ετών και προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση 17,87 χρόνια. Το κύριο πρόβλημα υγείας του πληθυσμού ήταν το υψηλό ποσοστό αναιμιών (60%), πιθανότατα διατροφικής αιτιολογίας, σε συνδυασμό με χρόνια έκθεση σε παθογόνους παράγοντες. Ανάλυση με σταθερά ισότοπα άνθρακα και αζώτου σε κολλαγόνο και ανθρακικό απατίτη ανθρώπινου οστού, αποδεικνύει μία φτωχή σε σίδηρο διατροφή, βασισμένη κυρίως σε C3 γήινες τροφές, κατεξοχήν σιτηρά, με ελάχιστη κατανάλωση κρέατος και θα-λασσίων ειδών. Οι παθολογικές αλλοιώσεις που παρατηρούνται περιλαμ-βάνουν σχετικά υψηλό ποσοστό κρανιακών τραυμάτων (13%), σχετιζο-μένων με διαπροσωπική βία και, πιθανά, ανταγωνισμό για τη διεκδίκηση πόρων, αυξημένο ποσοστό αρθριτικών αλλοιώσεων (12,2%) και δεικτών έντονης μυοσκελετικής δραστηριότητας, ενδεικτικό μεγάλης κινητικότητας και επαναλαμβανόμενων κινήσεων και υψηλή συχνότητα απώλειας δοντιών (18,4%) κατά τη διάρκεια της ζωής, συσσώρευση οδοντικής πέτρας (18,6%), και σοβαρή οδοντική φθορά (37,1%) σε μορφή χαρακτηριστική γεωργοκτηνοτροφικών πληθυσμών ενδεικτική τεχνικών προετοιμασίας τροφών, οι οποίες εισάγουν λειαντικά σωματίδια. Ο πληθυσμός παρου-σιάζει σχετικά χαμηλό ποσοστό οδοντικών υποπλασιών (8,3%), τερηδονι-σμού (3,2%) και σκελετικών μολύνσεων, αντίθετα από άλλους αντίστοιχους πληθυσμούς.

Μία πρωτοβυζαντινή περίπτωση μονόπλευρου ραιβού βραχίονα (humerus varus)

Χρυσή Μπούρμπου, Βιοαρχαιολόγος

Υπότροφος L. Angel, Wiener Laboratory, American School of

Classical Studies at Athens

Ο σκελετός ενός νεαρού άνδρα που αποκαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές της πρωτοβυζαντινής Ελεύθερνας (Κρήτη) παρουσιάζει την περίπτωση μονόπλευρου ραιβού βραχίονα. Κατά την εξέταση του σκελετού δεν παρατηρήθηκαν άλλες σχετικές με την πάθηση ανωμαλίες ή ασθένειες. Είναι πιθανόν η δυσμορφία να είναι το αποτέλεσμα τραύματος κατά την παιδική ηλικία ή ακόμα και ενδομήτριου τραύματος που, όμως, δεν αντιμετωπίστηκε στη συνέχεια. Η παλαιοπαθολογική βιβλιογραφία περιλαμβάνει τρεις ακόμα ανάλογες περιπτώσεις: η Anderson (1997) αναφέρει την περίπτωση μια νεαρής γυναίκας από το μεσαιωνικό μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου (Αγγλία), οι Merbs και Vestergaard (1985) αναφέρουν την περίπτωση ενός άνδρα από το Sundown της Αριζόνας (1000-1200) ηλικίας 35-40 ετών, και τέλος ο Capasso (1989) αναφέρει την περίπτωση ενός νεαρού ατόμου από την Τοσκάνη (εποχή του Χαλκού).

ΔΙΕΡΕΎΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΚΕΛΕΤΟ: ΧΡΗΣΗ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Α. Λάγια και Σ.Κ. Μανώλης

Τομέας Φυσιολογίας Ζώων & Ανθρώπου, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιόπολη 157 81 Αθήνα

Η διαπίστωση της παρουσίας καρκίνου στον ανθρώπινο σκελετό αποτελεί έναν από τους δυσκολότερους τομείς έρευνας στην παλαιοπαθολογία. Ελάχιστες περιπτώσεις είναι γνωστές από την αρχαιότητα ενώ η διάγνωση των περισσοτέρων περιπτώσεων είναι μάλλον αβέβαιη.

Η παρούσα εργασία έχει σαν στόχο να συνεισφέρει σε αυτό τον τομέα διερευνώντας στη Σύγχρονη Ανθρωπολογική Συλλογή του Παν/μιου Αθηνών την παρουσίαση διαφορετικών περιπτώσεων καρκίνου στον σκελετό.

Παρουσιάζονται μακροσκοπικά και ακτινογραφικά δεδομένα ενώ συζητείται η αιτιολογία και διαφορική διάγνωση των παθήσεων. Η ανάλυση αυτή προσφέρει τη δυνατότητα αξιολόγησης του καρκίνου σαν ένα πλήρες σκελετικό φαινόμενο. Παράλληλα συζητούνται οι περιορισμοί χρήσης σύγχρονων κλινικών δεδομένων για την αναγνώριση ασθενειών στην αρχαιότητα.

Μια σπανια περίπτωση μικρογναθίας, μικρο-δοντίας και ταυροδοντισμού στη ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ Ελλάδα (1400-1200 π.Χ.)

Τσιλιβάκος Γ.Μ. και Σ.Κ. Μανώλης

Τομέας Φυσιολογίας Ζώων & Ανθρώπου, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιόπολη, 157 81 Αθήνα

Ανάμεσα στο σκελετικό υλικό Μυκηναϊκής εποχής (1450-1150 π.Χ) που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην περιοχή Αγία Τριάδα Ηλίας το 1989-97 περιέχονται και οστά ενός ατόμου που παρουσιάζει την ασυνήθιστη τριάδα χαρακτηριστικών μικρογναθία, μικροδοντία και ταυρο-δοντισμό.

Η εργασία αυτή ερευνά τα οδοντικά και γναθολογικά χαρακτηριστικά του ενήλικου αυτού ατόμου (ηλικίας 20 ετών, θήλυ), που έζησε περίπου πριν από 3.200 χρόνια. Από τα οστά του κρανίου διεσώθη η κάτω γνάθος και ο αριστερός άνω γομφίος. Η μακροσκοπική και η ακτινογραφική εξέταση κατέδειξαν μικροδοντία και ταυροδοντισμό στα οπίσθια δόντια. Τα μεγέθη της κάτω γνάθου (εύρος και μήκος) ευρέθησαν παραπλήσια παιδικών γνάθων ηλικίας 5-7 ετών και κατά πολύ μικρότερα από τα αντίστοιχα μεγέθη των ενηλίκων ατόμων του αρχαίου αυτού ελληνικού πληθυσμού.

Η  ασυνήθιστη αυτή περίπτωση συσχετίσθηκε με άλλες παρόμοιες αρχαίες ή σύγχρονες περιπτώσεις που αναφέρει η διεθνής βιβλιογραφία.

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙ-ΜΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΕΝΟΣ ΑΤΟΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΣΚΕΛΕΤΟ: ΑΝΑΦΟΡΑ ΜΙΑΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

Μωραΐτης¹, Κ., Λευκίδης², Χ., Σπηλιοπούλου¹, Χ., Κουτσελίνης¹, Α.

¹Εργαστήριο Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστη- μίου Αθηνών,  Μ. Ασίας 75, Γουδή 115 27, Αθήνα. ²Ιατροδικαστική Υπη-ρεσία  Αθηνών, Υπουργείο Δικαιοσύνης,Αναπαύσεως 10, 116 36 Αθήνα.

Είναι γεγονός ότι η τυπολογική ταξινόμηση των ανθρώπινων πληθυσμών σε "φυλές" αποτελεί σήμερα ένα απαρχαιωμένο μέσο για την περιγραφή της ανθρώπινης βιολογικής ποικιλομορφίας. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που απαιτείται η ταυτοποίηση ανθρώπινων σκελετικών υπολειμμάτων, ο προσδιορισμός της φυλετικής καταγωγής ενός ατόμου από το δικαστικό ανθρωπολόγο, μπορεί να αποτελέσει ένα θέμα μείζονος σημασίας για την περαιτέρω διερεύνηση ενός ιατροδικαστικού περιστατικού. Η ανάλυση συγκεκριμένων σκελετικών γνωρι-σμάτων, μπορεί να επιτρέψει τον ακριβή προσδιορισμό της αρχικής γεωγραφι-κής καταγωγής ενός ατόμου. Κατ' αυτόν τον τρόπο, άτομα αφρικανικής, ασιατικής ή ευρωπαϊκής καταγωγής μπορούν να αναγνωριστούν με υψηλό ποσοστό ακρίβειας. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα ευρήματα που προέκυψαν από την εξέταση ανθρώπινου σκελετού που ανευρέθηκε σε ερημική και δύσβατη περιοχή της Θήρας. Η σκελετική ανάλυση, κατέδειξε την παρουσία ορισμένων μορφολογικών γνωρισμάτων που συναντώνται με υψηλή συχνότητα σε άτομα που ανήκουν σε ασιατική πληθυσμιακή ομάδα. Το γεγονός αυτό, καθώς επίσης και η συνδρομή άλλων προθανάτιων δεδομένων βοήθησε στη θετική ταυτοποίηση του εν λόγω ατόμου. Ο προσδιορισμός της φυλετικής κατα-γωγής ενός ατόμου με τη χρήση σκελετικών παραμέτρων, αποτελεί τον πρώτο αυτού του είδους στον Ελλαδικό χώρο. Ο επιτυχής προσδιορισμός της, δεν αποτελεί δικαίωση της έννοιας "φυλή", αλλά πρόβλεψη της κοινωνικά επινοη-μένης "φυλετικής κατηγορίας" στην οποία ήταν ενταγμένο το άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η εκτίμηση της φυλετικής καταγωγής ενός ατόμου από το σκελετό με τη χρήση ιδιαίτερων μορφολογικών γνωρισμάτων είναι γρήγορη και αρκετά ακριβής (>90% επιτυχία). Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να υπάρχει επικάλυψη στην έκφραση ορισμένων σκελετικών γνωρι-σμάτων. Για το λόγο αυτό, θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση η εξοικείωση του δικαστικού ανθρωπολόγου με τη γεωγραφική κατανομή και τη συχνότητα των φαινοτυπικών γνωρισμάτων που εμφανίζουν οι σύγχρονοι ανθρώπινοι πλη-θυσμοί.