ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΣΕ ΕΝΤΟΜΑ (*)

 

Επίδραση της ακτινοβολίας που εκπέμπεται από GSM Κινητά Τηλέφωνα, στην αναπαραγωγική ικανότητα του εντόμου Drosophila Melanogaster

 

Στο Εργαστήριό μας πραγματοποιήθηκαν πειράματα ακτινοβόλησης εντόμων Drosophila melanogaster σε ηλεκτρομαγνητικό πεδίο ενός κινητού τηλεφώνου GSM συχνότητας 890-915 MHz. Η ένταση του πεδίου (πυκνότητα ισχύος)  ήταν παρόμοια με αυτή που υφίσταται ο χρήστης,  και συγκεκριμένα στην περιοχή της κεφαλής που γειτνιάζει με την κεραία (βλέπε σχήμα 4). Σε γενικές γραμμές, τα αποτελέσματα αυτών των πειραμάτων υποδεικνύουν ότι η επίδραση του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου έχει ως συνέπεια τη σημαντική μείωση της αναπαραγωγικής ικανότητας του εντόμου.

Αναλυτικότερα, η πειραματική διαδικασία είχε ως εξής:

Χρησιμοποιήθηκαν «νεογέννητα» έντομα (δηλαδή αμέσως μετά το στάδιο της μεταμόρφωσης από νύμφη σε τέλειο έντομο) τα οποία διαχωρίστηκαν σε αρσενικά και θηλυκά και παρέμειναν σε ξεχωριστά, για κάθε φύλο, δοχεία (σωλήνες) καλλιέργειας για δύο 24-ωρα. Ο χρόνος αυτός απαιτείται για την αναπαραγωγική τους ωρίμανση. Στη συνέχεια τοποθετήθηκαν σε δοχεία καλλιέργειας 10 θηλυκά και 10 αρσενικά έντομα και αφέθηκαν για ζευγάρωμα και εναπόθεση αυγών στο θρεπτικό υλικό, για τα τρία επόμενα 24-ωρα. Ο χρόνος αυτός συμπίπτει με την περίοδο της μέγιστης ωοτοκίας του εντόμου.

Γενικά, τα πειράματα ακτινοβόλησης πραγματοποιήθηκαν με έκθεση κάθ’ ενός από μια ομάδα δοχείων καλλιέργειας στο πεδίο ενός κινητού τηλεφώνου, επί 6 min σε μία δόση ανά 24-ωρο και για τα πέντε συνολικά 24-ωρα που αναφέρθηκαν πιο πάνω (η διάρκεια των 6 min ημερήσιας έκθεσης επιλέχθηκε ώστε το χρονικό αυτό διάστημα να συμπίπτει με εκείνο στο οποίο αναφέρονται τα όρια ασφαλείας που έχουν θεσπισθεί – βλέπε Παράρτημα ΙΙ). Κατά την ακτινοβόληση, η κεραία του κινητού τηλεφώνου ερχόταν σε επαφή (εξωτερικά) με το σωλήνα καλλιέργειας (Σχήμα 6). Σε κάθε πείραμα, ένας αριθμός δοχείων καλλιέργειας κάτω από τις ίδιες συνθήκες δεν υφίστατο την επίδραση του πεδίου και αποτελούσε την εκάστοτε ομάδα αναφοράς (control ή «μάρτυρας»).

Πραγματοποιήθηκαν τρεις σειρές πειραμάτων. Στην πρώτη, το κινητό τηλέφωνο βρισκόταν σε κατάσταση «διαμορφωμένης εκπομπής» (ομιλία από το χρήστη), στη δεύτερη, σε κατάσταση «μη διαμορφωμένης εκπομπής» (ακρόαση), και τέλος, στην τρίτη σειρά πειραμάτων, το κινητό τηλέφωνο ήταν κλειστό. Σε κάθε μια από τις τρεις περιπτώσεις, η ένταση του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, σε  mW/cm2, προσδιορίστηκε με κατάλληλο πεδιόμετρο, ο ανιχνευτής του οποίου (probe) τοποθετείτο στο εσωτερικό ενός δοχείου καλλιέργειας χωρίς έντομα.

Στην πρώτη σειρά πειραμάτων η πυκνότητα ισχύος προσδιορίστηκε ίση με 0.668 mW/cm2, στη δεύτερη 0.0318 mW/cm2, ενώ στην τρίτη, (μη ακτινοβολημένα έντομα) η πυκνότητα ισχύος ήταν 0,000 mW/cm2. Κατά συνέπεια, η πυκνότητα ισχύος  ήταν της ίδιας τάξης μεγέθους με αυτήν που διαπιστώνεται σε απόσταση περίπου 1 cm από την κεραία ενός κινητού τηλεφώνου στις αντίστοιχες περιπτώσεις που ο χρήστης ομιλεί ή μόνον ακούει (βλέπε και Παράρτημα  IV).

Μετά το πέρας του πέμπτου 24-ώρου και την απομάκρυνση των εντόμων από τους σωλήνες καλλιέργειας (στη φάση αυτή περιέχουν αυγά εναποθετημένα στο θρεπτικό υλικό) ακολουθούσε η διατήρησή τους, χωρίς ακτινοβόληση, για άλλα έξι 24-ωρα. Σ΄ αυτό το χρονικό διάστημα, τα αυγά εκκολάπτονται και αφού περάσουν από το στάδιο της προνύμφης, καταλήγουν στο στάδιο της νύμφης (χρυσαλίδας, pupa). Με δεδομένο ότι ο αριθμός των απογόνων αποτελεί μέτρο της αναπαραγωγικής ικανότητας, πραγματοποιήθηκε καταμέτρηση του αριθμού των χρυσαλίδων που υπήρχαν σε κάθε σωλήνα.

Συνοπτικά, τα αποτελέσματα της πρώτης σειράς πειραμάτων (πυκνότητα ισχύος 0.668 mW/cm2, 6 min έκθεσης ανά 24-ωρο, και για πέντε μόνο 24-ωρα),  κατέδειξαν ελάττωση της αναπαραγωγικής ικανότητας κατά 50% - 60% (σε σχέση με τα μη ακτινοβολημένα έντομα), ενώ η ελάττωση που διαπιστώθηκε στη δεύτερη σειρά πειραμάτων (πυκνότητα ισχύος 0.0318 mW/cm2) ήταν της τάξης του 15% - 20%.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η μέση τιμή της πυκνότητας ισχύος κατά την πρώτη σειρά πειραμάτων (0.668 mW/cm2), είναι μεγαλύτερη του «ορίου ασφαλείας» που έχει καθορίσει η IRPA για τον γενικό πληθυσμό των ανθρώπων (0.45 mW/cm2, μέση τιμή για 6 min έκθεσης ανά 24ωρο), αλλά βρίσκεται εντός του «ορίου ασφαλείας» που ισχύει για επαγγελματικά απασχολούμενα άτομα (2.25 mW/cm2, μέση τιμή για 6 min έκθεσης ανά 24ωρο) – βλέπε Παράρτημα ΙΙ.

Τα πιο πάνω αποτελέσματα είναι απολύτως επαναλήψιμα και έχουν επιβεβαιωθεί με στατιστική ανάλυση σε αλλεπάλληλες σειρές πειραμάτων. Από βιολογική άποψη εκτιμάται ότι η επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας επηρεάζει τη διαδικασία της ωογένεσης στις ωοθήκες των θηλυκών εντόμων. Αν και δεν είναι δυνατή η επέκταση των αποτελεσμάτων αυτών στον ανθρώπινο οργανισμό, εν τούτοις σε συνδυασμό με τα μέχρι σήμερα δεδομένα και από άλλες μελέτες σε διαφορετικά πειραματόζωα (βλέπε Βιβλιογραφία) μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η ακτινοβολία, που εκπέμπεται από κινητά τηλέφωνα GSM στη συγκεκριμένη συχνότητα των 900 MHz και κατά τη διάρκεια που ο χρήστης ομιλεί («διαμορφωμένη εκπομπή»), μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλοιώσεις στη φυσιολογική λειτουργία των ζωντανών οργανισμών. Με άλλα λόγια, τίθενται ενδεχομένως υπό αμφισβήτηση τα υπάρχοντα διεθνή “όρια ασφαλείας” για την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία των 900 MHz.

* Τα πειράματα αυτά πραγματοποιήθηκαν στον Τομέα Βιολογίας Κυττάρου & Βιοφυσικής με χρηματοδότηση από την Επιτροπή Ερευνών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στα πλαίσια της υπό περάτωση Διδακτορικής Διατριβής του κ. Δ. Παναγόπουλου